ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ ΣΑΜΟΥ (ΦΕΚ 100Δ'/1995) - ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

Αν αναρωτηθεί κανείς ποιο είναι το μεγαλύτερο δεινό που έχει πέσει στην οικονομική ζωή και ανάπτυξη της Σάμου, μετά από μια απλή έρευνα θα διαπιστώσει ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα ακούει στο όνομα Χωροταξικό.

Επειδή το θέμα είναι πρωτίστως επιστημονικό αλλά εξόχως πολιτικό και κοινωνικό και επειδή απευθύνομαι και σε ανθρώπους που δεν είναι μηχανικοί, θα προσπαθήσω να αποτυπώσω το θέμα όσο πιο απλά γίνεται.

Τι είναι το Χωροταξικό; Είναι η μελέτη του χώρου που προβλέπεται η ανάπτυξη και διαχείριση των συγκεντρώσεων των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Δηλαδή η μελέτη που ορίζει ουσιαστικές τις ανθρώπινες κατασκευαστικές δραστηριότητες είτε αυτό λέγεται υποδομές είτε καταστήματα και κατοικίες.

H Σάμος είναι χωρισμένη σε πόλεις και οικισμούς. Για τις πόλεις ή για την ακρίβεια τμήματα των πόλεων Σάμου, Καρλοβάσου, Πυθαγορείου, και Ηραίου υπάρχουν τα αντίστοιχα σχέδια πόλης. Διευκρινίζω τμήματα διότι π.χ. η Νεάπολη στο Βαθύ ή η Κούτρα ή τμήματα του Καρλοβάσου θεωρούνται ακόμα οικισμοί. Τα χωριά και οι οικισμοί του νησιού κατατάσσονται στην νομοθεσία περί οικισμών. Βέβαια και εκεί υπάρχουν επιπλοκές όπως π.χ. το γεγονός οτι το σχέδιο πόλης Σάμου ισχύει από Κυβέρνησης Δικτατορίας Μεταξά απο το 1939, και έκτοτε η πόλη είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένη στα όρια που ίσχυαν πριν 70 χρόνια με εξαίρεση την δημιουργία οικισμών δίπλα από τις πόλεις της Σάμου λόγω επέκτασης της πόλης.  Για αυτές τις αστικές ή κοινοτικές περιοχές η νομοθεσία είναι περίπου δεδομένη και συνάδει με το τι ισχύει στον Ελλαδικό χώρο. 

Τι γίνεται όμως με την γη εκτός ορίων πόλεων και οικισμών; Για την δόμηση εκτός σχεδίου υπάρχει προεδρικό διάταγμα του 1985 που ισχύει πανελλαδικά (ΦΕΚ 270Δ'/1985). Εξαίρεση ορισμένες περιοχές που μετά από σχετικές μελέτες που ξεκίνησαν τα τέλη της δεκαετίας του 1980 απέκτησαν (και κατόπιν διαβούλευσης με τους τοπικούς παράγοντες) δικό τους χωροταξικό με ζώνες οικιστικού ελέγχου και τα δικό του προεδρικό διάταγμα όπως η Νήσος Σάμος. 

Η Εκτός σχεδίου δόμηση προϋποθέτει η περιοχή υπό εκμετάλλευση να μην είναι δάσος και να πληροί μερικές ακόμα προϋποθέσεις όπως την αρτιότητα (ανάλογα την περιοχή) και την οικοδομησιμότητα (πέρα από την μη δασική προϋπόθεση, συνήθως είναι και η προϋπόθεση ύπαρξης δρόμου). 

ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;

Οι πιο συνηθισμένες προϋποθέσεις όρων δόμησης που ισχύουν στην επικράτεια είναι το μέγεθος του αγροτεμαχίου να είναι 4.000 τετραγωνικά μέτρα (τ.μ.) και άνω, καθώς και πρόσωπο σε εγκεκριμένο δημόσιο ή αγροτικό δρόμο 25 μέτρων. Όλα αυτά πάντα με την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχει δάσος ή ότι το τμήμα δάσους που υπάρχει δεν θα δομηθεί  και δεν επηρεάζει την αρτιότητα του αγροτεμαχίου. Επίσης σε περίπτωση παρουσίας ρέματος ή μικρού ποταμιού πλευρικά της γης υπάρχει ο περιορισμός 20 μέτρα τουλάχιστον απόσταση από το κτήριο που θα κατασκευαστεί. Αυτά ισχύουν σε γενικές γραμμές στην υπόλοιπη Ελλάδα με το μέγεθος κάθε κατασκευής να εξαρτάται από τον τύπο κτηρίου. (Εργοστάσιο, Κατοικία, Αποθήκη, Ξενοδοχείο κτλ).

H ΓΕΝΕΣΗ ΤΩΝ Ζ.Ο.Ε. ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΕΚ 100Δ'/1995  (Χωροταξικό Σάμου) 

Ήταν 1983 όταν μπήκαν σε εφαρμογή οι ζώνες οικιστικού ελέγχου (ΖΟΕ) για την εκτός σχεδίου δόμηση. Οι ζώνες αυτές είναι "ζώνες προστασίας, που καθoρίζονται κατ΄εξουσιοδότηση του νόμου 1650/1986 (Α 160) «Για την προστασία του περιβάλλοντος» και αποσκοπούν στην «άμεση προστασία και έλεγχο της δόμησης και των χρήσεων γης στην εκτός σχεδίου περιοχή και εκτός ορίων οικισμών, προκειμένου να αντιμετωπισθεί η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η άναρχη ανάπτυξη με τη δημιουργία πραγματικών καταστάσεων που υπονομεύουν τον ορθολογικό σχεδιασμό».Χρησιμοποιήθηκε ως μηχανισμός εφαρμογής, για τη θεσμοθέτηση των προτάσεων των Ειδικών Χωροταξικών Μελετών (ΕΧΜ),και εγκρίνονται με Προεδρικό Διάταγμα."

Σε μια εποχή που η Σάμος είχε αρχίσει να ανταγωνίζεται στα ίσια Διάσημους παραδοσιακούς τουριστικούς προορισμούς όπως η Κώς και η Ρόδος, το 1988 οι τότε κοινότητες της Σάμου καλούνται για διαβούλευση για την δημιουργία ζωνών. Μέσα στα επόμενα χρόνια καλούνται να υποβάλουν τις προτάσεις τους και τις ενστάσεις τους στο νέο χωροταξικό που παει να δημιουργηθεί. Απο την εποχή εκείνη ακούγεται οτι οι διορισμένοι Νομάρχες Σάμου, Τάτσης και Χειμάρας είχαν εναντιωθεί πεισματικά στο προσχέδιο του Χωροταξικού και έλεγαν χαρακτηριστικά οτι θα είναι ταφόπλακα για το νησί.

Μετά απο 4 περίπου χρόνια κωλυσιεργίας και ελάχιστων γνωμοδοτήσεων απο τις κοινότητες της Σάμου, όσον αφορά το προσχέδιο, η σύνταξη του νέου χωροταξικού παραδίδεται σε μελετητικό γραφείο των Αθηνών για σύνταξη. Μετά απο μελέτες και με τις όποιες γνωμοδοτήσεις είχαν γίνει, 27-2-1995 υπογράφεται το Προεδρικό Διάταγμα και αποστέλλεται στο Εθνικό Τυπογραφείο για δημοσιέυση. Είναι χαρακτηριστικό όπως αναγράφεται στο ΦΕΚ του Χωροταξικού (ΦΕΚ 100Δ'/1995), ότι οι τότε κοινότητες Βαθέος, Καστανέας, Παλαιοκάστρου, Κοντακαίϊκων, Κοσμαδαίων, Κουμαραδαίων, Λέκας, Μαυρατζαίων, Δρακαίων, Μύλων, Παγώνδου, Πύργου και Υδρούσης ΔΕΝ γνωμοδότησαν.

ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ ΤΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟ (ΦΕΚ 100Δ/1995)

Το Χωροταξικό Σάμου για την εκτός σχεδίου δόμηση διαιρεί το νησί σε ζώνες οικιστικού ελέγχου (απο Α εώς Μ), με την κάθε ζώνη να έχει τον δικό της χαρακτηρισμό και όρους δόμησης.

Αναλυτικά και απλουστευμένα - Οι Ζώνες και η έκταση τους φαίνονται στον παρακάτω χάρτη.

Με κόκκινο χρώμα είναι οι οικισμοί και οι πόλεις του νησιού.

Χωροταξικό Σάμου , επεξηγηματικός χάρτηςΠατήστε Menu - View Fullscreen κάτω αριστερά στον χάρτη . Για όσους δεν μπορούν να δούν τον χάρτη, υπάρχει επεξήγηση ανά ζώνη παρακάτω

Ζώνη Α (Περιοχή Απόλυτης Προστασίας) - Σκίαση με μπλέ και πράσινες ρίγες.

Περιλαμβάνει την περιοχή της υδρολογικής λεκάνης γύρω απο το Μικρό και Μεγάλο Σεϊτάνι

Υποπεριοχή Α1 - Αρτιότητα 100 στρέμματα - Χτίζεται κτήριο μέχρι 50 τ.μ. για την διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών.

Υποπεριοχή Α2 - Αρτιότητα 10 στρέμματα - Χτίζεται μέχρι 50 τ.μ. με χρήση μόνο Γεωργικής Αποθήκης και στέγαστρο ποτιστήρων ζώων.

Ζώνη Β (Περιοχή Προστασίας της Φύσης) - Ανοιχτό Πράσινο χρώμα

Περιλαμβάνει το όλο το Όρος Κέρκης και Καρβούνης και τις παρυφές των. Χαρακτηριστικά φαίνεται στον χάρτη πόσο μεγάλη έκταση είναι.

Υποπεριοχή Β1 και Β2 - Αρτιότητα 8 στρέμματα - Χτίζεται κτήριο μέχρι 50 τ.μ. σε μικτή χρήσης κατοικίας και γεωργικής αποθήκης.

Ζώνη Γ (Περιοχή Προστασίας Φυσικών Σχηματισμών) - Ελαφρύ Γαλάζιο χρώμα

Περιλαμβάνει τις περιοχές Αλυκής Ψιλής Άμμου, Λίμνες Γλυφάδας, και το Έλος του Πόρου (Ποτοκάκι)

Γ1, Γ2, Γ3 - Αρτιότητα 4 στρέμματα. Απαγορεύεται κάθε δόμηση.

Ζώνη Δ (Περιοχές Προστασίας Παραλιών) - Ανοιχτό Κίτρινο χρώμα  - ουσιαστικά όλες οι παραλίες εκτός οικισμών

Αρτιότητα 8 στρέμματα - Επιτρέπεται μόνο η κατασκευή γηπέδων αθλοπαιδιών, η τοποθέτηση μονίμων η κινητών σκιαδίων (ομπρέλες) και η φύτευση πρασίνου.

Ζώνη Ε (Περιοχές Προστασίας Γεωργικών προγραμμάτων Ανάπτυξης) - Σκίαση με γαλάζιες και λευκές ρίγες

Αρτιότητα 12 στρέμματα

Υποπεριοχές:

E1: Το μεγαλύτερο τμήμα του κάμπου δίπλα απο τον Όρμο Μαραθοκάμπου

Ε2: To  μεγαλύτερο τμήμα του κάμπου της Χώρας

Ε3: Το μεγαλύτερο Τμήμα στον Μεσόκαμπο

Ε4: Όλη η περιοχή του Λεπροκομείου Καρλοβάσου

Εφόσον υπάρχει Αρτιότητα επιτρέπεται κατασκευή Γεωργικής αποθήκης μέχρι 20 τ.μ.!!

  

Ζώνη Ζ (Περιοχές Προστασίας Γεωργικής Γης) - Ανοιχτό Πράσινο Χρώμα

Υποπεριοχές

Υδρολογικής Λεκάνη Μαραθοκάμπου Ζ1

Σάμου - Βαθέος - Κοκκαρίου Ζ2

Αγίου Κωνσταντίνου - Βουρλιώτων Ζ3

Επιτρέπονται οι Κατοικίες - Αποθήκες - Θερμοκήπια - Φρέατα - Υδατοδεξαμενές - Αθλητικές Εγκαταστάσεις - Μεταποιητικές Μονάδες.

Αρτιότητα 4 στρέμματα - 12 στρέμματα για Τουριστικές Εγκαταστάσεις

Μετά απο πέντε ζώνες που καλύπτουν το 65-70% του νησιού, η Ζώνη (Ζ) είναι ουσιαστικά και η πρώτη ζώνη που επιτρέπει την δόμηση κατοικίας και τουριστικής Εγκατάστασης, σύμφωνα με ότι ισχύει στην υπόλοιπη Ελλάδα αλλά με πολύ αυστηρότερη αρτιότητα.

Ζώνη Η  - Σκούρο Κίτρινο Χρώμα

Περιλαμβάνει τις "Καλλιεργήσιμες Εκτάσεις" 

Καρλοβασίου Η1

Πυθαγορείου - Μεσόκαμπου Η2

Ηραίου - Καμπου Χώρας Η3

Μυτιληνιών Η4

Δρακαίων - Καλιθέας Η5

Κοκκαρίου Η6

Επιτρέπονται οι περισσότερες χρήσεις.

Ζώνη Θ (Περιοχές Προστασίας Δασών και Δασικών Εκτάσεων ) - Σκίαση με Πράσινες και λευκές ρίγες 

Υποπεριοχές 

Μπουρνιά - Προφήτη Ηλία Θ1

Κουμαραδαίοι - Μύλοι Θ2

Τίμου Σταυρού - Μεγάλου Σπηλαίου Θ3

Πυθαγορείου Θ4

Μεσοκάμπου Θ5

Αγίος Τριάδος Θ6

Αγίας Παρασκευής - Χαραυγής - Ποσειδωνίου Θ7

Αγίων Θεόδωρων Θ8 

Αρτιότητα 12 στρέμματτα

Με την προϋπόθεση οτι δεν υπάρχει Δάσος επιτρέπονται Κατοικίες, Γεωργικές Αποθήκες, Θερμοκήπια, Στέγαστρα και Ποτίστρες Ζώων. 

Ειδικότερα στην περιοχή Κλήματος, Ποσειδωνίου, Νησί  επιτρέπεται οι εγκαταστάσεις αναψυχής και αν η έκταση απέχει μέχρι 500 μέτρα απο οικισμό επιτρέπονται και οι τουριστικές εγκαταστάσεις. (Βλ. Halcyon Hills)

Ζώνη I (Περιοχές Τουρισμού, Αναψυχής και παραθεριστικής Κατοικίας) - Με Γαλάζιο Χρώμα

Περιοχή Μαραθοκάμπου Ι1α, Ι1β, Ι1γ, Ι1δ, Ι1ε

Περιοχή Κοκκαρίου - Αγ. Παρασκευής Ι2α, Ι2β, Ι2γ, Ι2δ

Περιοχή Σάμου (Καλάμι - Αγ. Μαρκέλα) Ι3α, Ι3β

Περιοχή Ι4 (Μυκάλη στο πάνω μέρος του δρόμου)

Περιοχή Πυθαγορείου Ι5α, Ι5β (Περιοχή Ξενοδοχείων μεταξυ Μεσόκαμπου - Πυθαγορείου)

Περιοχή Χώρας Ι6α, Ι6β

Περιοχή Ηραίου Ι7α, Ι7β

Περιοχή Λεπροκομείου Καρλοβάσου Ι8

Περιοχή Αγ. Κωνσταντίνου Ι9α, Ι9β, Ι9γ, Ι9δ

Αρτιότητα 4 στρέμματα

Στις Ζώνες (Ι) επιτρέπονται 

1. Κατοικία

2. Τουριστικές Εγκαταστάσεις (Ειδικότερα στις ζώνες Ι2, Ι3 επιτρέπονται μόνο μονάδες ΑΑ, Α, Β τάξης, ενώ στις υπόλοιπες επιτρέπεται και Γ τάξης)

3. Αναψυκτήρια, Ταβέρνες, Εστιατόρια, και γενικά κέντρα διασκέδασης πλην Ντίσκο, μπαρ και νυχτερινών κέντρων (μπουζούκια), τα οποία επιτρέπονται μόνον εφόσον είναι ενσωματωμένα σε τουριστικές εγκαταστάσεις.

4. Αθλητικές Εγκαταστάσεις

5. Εμπορικά Καταστήματα πλην Πολυκαταστημάτων και Υπεραγορών

6. Χώροι Συνάθροισης Κοινού και πολιτιστικών Εκδηλώσεων

7. Κτήρια Κοινωφελών Λειτουργιών

8. Χωροι Στάθμευσης - Πάρκινγκ

Στις δασικές εκτάσεις φυσικά απαγορεύεται κάθε δόμηση

Ζώνη Κ (Περιοχές Αναψυχής) - Με κίτρινο χρώμα ίδια περιοχή με ζώνη Δ

Στις περιοχές αυτές που πρέπει να έχουν 80 μ ελάχιστο πλάτος επιτρέπονται 

Αναψυκτήρια - Εστιατόρια

Αθλητικές Εγκαταστάσεις

Πολιτιστικά Κτήρια

Αρτιότητα 4 στέμματα.

Ζώνη Λ (Περιοχές Προστασίας Αρχαιολογικών Χώρων) - Με μπεζ χρώμα

Περιοχή Λ1 Πυθαγορείου Υποκατηγορία Α ζώνη - Καμία Δόμηση - Ζώνη Β Δόμηση 1 όροφου Κατοικίας μέχρι 70 τ.μ.

Περιοχή Λ2 Ηραίου - Κάμπου Χώρας - Αρτιότητα 12 Στρέμματα - Δόμηση 1 όροφου μέχρι 50 τ.μ. και 20 τ.μ. Αποθήκης.

Ζώνη M (Περιοχή Χερσαίων Εγκαταστάσεων Ιχθυοκαλλιεργειών)

Αφορά μόνο μια περιοχή απέναντι από την Σαμιοπούλα με αρτιότητα 4 στρέμματα και επιτρεπόμενες χρήσεις

εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιεργειών.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Με μια απλή ανάγνωση συμπεραίνουμε οτι στο 70% του νησιού είναι εξαιρετικά δύσκολο να δημιουργηθεί όποια αναπτυξιακή προσπάθεια ίσως πλην της γεωργικής. Το χωροταξικό παίρνει σαν δεδομένο το όντως πράσινο νησί μας αλλά το καθιστά σαν χώρο ή απόλυτης προστασίας ή απόλυτο χώρο καλλιεργειών στιλ Θεσσαλίας. Αν και αυτό δεν συμβαίνει, ουτε συνέβαινε την εποχή εκείνη στην πραγματικότητα. 

Εντυπωσιακό το γεγονός οτι οι ζώνες Τουριστικής Ανάπτυξης Ζώνη (Ι) είναι τεμαχισμένες σε πολύ μικρά τμήματα και καταλαμβάνουν μόλις το 4-5% της έκτασης του νησιού! Αξιοσημείωτο επίσης το γεγονός οτι η Σάμος με τα ψηλά βουνά λογικό είναι να έχει πάρα πολλά ρέματα και χειμάρους. Η χαριστική βολή στο Προεδρικό διάταγμα για το νησί ήταν η απαγόρευση δόμησης σε ρέματα σε απόσταση 70μ.! 

Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τον μικρό κλήρο καθιστά την δόμηση και κατ' επέκταση και την ανάπτυξη απαγορευτική ακόμα και σε ζώνες που επιτρέπεται η κατοικία ή τουριστική υποδομή. Δηλαδή, έστω και αν υπάρχει αγροτεμάχιο 4 στρεμμάτων σε τουριστική ζώνη (Ι) και υπάρχει πλευρικά ρέμα ή χείμαρος, η δόμηση μπορεί να ξεκινήσει 70 μέτρα μακριά που το πιο πιθανό είναι να τελειώνουν τα όρια του αγροτεμαχίου και άρα να μη είναι εφικτή η όποια επένδυση! Δεν είναι τυχαίο που η Σάμος έχει παρει τον κατήφορο τουριστικά απο τα τέλη του '90. Περιοχές μεγάλης τουριστικής ανάπτυξης σαν την περιοχή Πυθαγορείου, σταμάτησε να δομείται και έμεινε μια περιοχή με διαφορετικό χαρακτηρισμό και υποδομές τουριστικές μεν αλλά ...δεκαετίας 1980....

Χαρακτηριστικά στην υπόλοιπη Ελλάδα ισχύει απόσταση κατασκευής κτηρίου απο ρέμα ή χείμαρο τα 20 μέτρα αν δεν υπάρχει τοίχος προστασίας και λιγότερο απο 20 μέτρα αν έχει γίνει προστασία απο του ρέματος!.

Η κινητήριος τουριστική δύναμη της εποχής (και ακόμα και σήμερα), δηλαδή η περιοχή Πυθαγορείου και Κάμπου Χώρας παροπλίστηκε και σταμάτησε η οποιοδήποτε σκέψη για επένδυση. Επίσης η περιοχή Μεσόκαμπου 1 χλμ απο την Μαρίνα Πυθαγορείου αν και μη αναπτυγμένη μέχρι το 1995 και φυσικά ακόμα και σήμερα, χαρακτηρίστηκε ζώνη γεωργικών προγραμμάτων ανάπτυξης και τουριστικά παροπλίστηκε και αυτή. 

Η Σάμος αν και εύφορος και ευλογημένος τόπος μέχρι το 1995 ήταν η μεγαλύτερη μακράν δύναμη στο Β. Αιγαίο στον Τουρισμό, κάποιοι αποφάσισαν ότι αναγκαστικά πρέπει να αλλάξει χρήση ουσιαστικά και να γυρίσει στις καλλιέργειες. Ακόμα και αυτό να συνέβαινε, το μέγεθος τον ιδιοκτησιών είναι τόσο μικρό που τώρα 15 χρόνια μετά δεν έχει αυξηθεί κανένα είδος αγροτικής παραγωγής στο νησί. Αντιθέτως έχει μειωθεί δραματικά. Αυτό το γεγονός με επιπλέον το γεγονός οτι μεγάλες τουριστικές επενδύσεις είναι πολύ δύσκολο να γίνουν λόγω των απαγορεύσεων του χωροταξικού καθιστούν της Σάμο πολύ φτωχότερη με τα χωριά και τους οικισμούς της να εγκαταλείπονται. 

Στον αντίποδα ορισμένοι χαρακτηρισμοί προστασίας της φύσης είναι σωστοί και ίσως κάποιες περιοχές προφυλάχτηκαν απο την ασυδοσία της εποχής εκείνης. Παρόλα αυτά η οικονομία του νησιού υπέστη καίριο πλήγμα απο την ύπαρξη του Χωροταξικού. Αν και τεράστιες περιοχές του νησιού χαρακτηρίστηκαν, προστατεύτηκαν, οι πυρκαγιές μετά απο το 1995 ήταν άλλο ένα καίριο πλήγμα στην Σάμο. Είναι πολύ πιθανό η σημαντική αύξηση των πυρκαγιών να συνδέεται με την λανθασμένη αντίληψη κάποιων ότι αν καεί μια περιοχή, θα αποχαρακτηριστεί κιόλας. Να ήταν δηλαδή καθαροί εμπρησμοί.

Με τόσες απαγορεύσεις, με τόσα αντικίνητρα ολόκληρες περιοχές ερημώθηκαν. Άνθρωποι που θα είχαν κάθε λόγο να προστατεύσουν της περιουσία τους και το δάσος έφυγαν γιατί απαξιώθηκε η περιουσία τους, λόγω χωροταξικού. Αγροτικοί δρόμοι, μονοπάτια έκλεισαν λόγω καιρικών συνθηκών και τα πραγματικά κατάφυτα μέρη του νησιού έγιναν μη προσβάσιμα. Νέοι δρόμοι που θα οδηγούσαν σε περιουσίες και κοντά στο δάσος και ίσως απέκοπταν τις πυρκαγιές (άμεση πρόσβαση) δεν έγιναν.

Κάποιοι αποφάσισαν το 1995 οτι η Σάμος πρέπει να μείνει στα λίγα. Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός οτι το νησί δεν είχε αποφασίσει τι πορεία θέλει να ακολουθήσει, κάτι που ισχύει ακόμα και σήμερα. Έστω και αν ακόμα και με αυτή την απαξίωση γης και περιουσιών το εισόδημα των κατοίκων του νησιού κατά 75% οφείλεται στον Τουρισμό. 

Το ΥΠΕΧΩΔΕ και οι μελετητές στην αρχή της δεκαετίας του 1990 οριοθέτησαν ένα νησί που είναι γεμάτο καλλιέργειες και φύση Αμαζονίου και το πιο σημαντικό δεν ζει απο τον τουρισμό αλλά απο την γεωργική παραγωγή. Ο τουρισμός θεωρήθηκε οτι πιάνει ένα μικρό κομμάτι της οικονομίας. Σε αυτό τεράστια ευθύνη φαίνεται να έχουν οι τοπικοί πολιτικοί της εποχής που στην καλύτερη των περιπτώσεων δεν κατάλαβαν τι πήγαινε να γίνει και έτσι δεν αντέδρασαν. Φαντάζομαι ότι οι μελετητές της εποχής ερχόμενοι στην Σάμο είδαν ένα κατάφυτο νησί με πάμπολλες ελιές ( και νόμιζαν οτι υπάρχει οργανωμένη καλλιέργεια με μεγάλη επέκταση), και δεν έλαβαν υπόψη το που στηρίζεται η οικονομία της εποχής ή έλαβαν υπόψιν μόνο τις υπάρχουσες τουριστικές υποδομές. Χωρίς να υπολογιστεί ποια είναι η δυναμική ανάπτυξης και προς ποια κατεύθυνση. Μεγάλη ευθύνη φέρεται να έχουν αυτοί που δεν αντέδρασαν και είχαν το πολιτικό έλεγχο του τόπου. Το γεγονός οτι 13 κοινότητες της εποχής ούτε καν γνωμοδότησαν ίσως λέει πολλά.

Απο το 1988 μέχρι το 2009 δημιουργήθηκαν οι παρακάτω ζώνες οικιστικού ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.) ανά την Ελλάδα.

ΖΟΕ Αφάντου Ρόδου (περιοχή Κολυμπίων Αφάντου)

ΦΕΚ 715 Δ/07.10.1988

ΖΟΕ Δήμου Κω (Ψαλίδι)

ΦΕΚ 427 Δ/16.06.1989

ΖΟΕ Ψαχνών Ευβοίας (Δήμου Ψαχνών και Κοιν. Καστέλλας και Νέας Αρτάκης Ν. Ευβοίας)

ΦΕΚ 642 Δ/09.10.1989

ΖΟΕ Δύστου Ευβοίας

ΦΕΚ 60 Δ/08.02.1990

ΖΟΕ Θήρας

ΦΕΚ 139 Δ/19.03.1990

ΖΟΕ Κανατάδικων Ευβοίας (Μικρό-Μεγάλο Λιβάρι Δήμου Ιστιαίας και Ασμηνίου)

ΦΕΚ 205 Δ/10.04.1990

ΖΟΕ Επισκοπής Γεωργιούπολης Ν. Ρεθύμνης-Ν. Χανίων

ΦΕΚ 211 Δ/10.04.1990

ΖΟΕ Ζακύνθου

ΦΕΚ 347 Δ/05.05.1990

ΖΟΕ ΤαυρωπούΦΕΚ 315 Δ/28.05.1991 και ΦΕΚ 885 Δ/06.11.1998

ΖΟΕ Κοινότητας Πυθαγορείου Ν. Σάμου

ΦΕΚ 798 Δ/11.11.1991

  

ΖΟΕ Παραλιακής Ζώνη Ν. Ηλείας & τροποποίηση

ΦΕΚ 1161 Δ/20.09.1993 και ΦΕΚ 86 Δ/02.02.1994

ΖΟΕ Κοινότητας Λάρδου νήσου Ρόδου Ν. Δωδεκανήσου

ΦΕΚ 281 Δ/24.03.1994

ΖΟΕ Σάμου

ΦΕΚ 100 Δ/27.02.1995

ΖΟΕ Γαυρίου νήσου Άνδρου (Κοινότητα Γαυρίου εκτός εγκ/νου ρυμοτομικού σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών)

ΦΕΚ 179 Δ/07.03.1997

ΖΟΕ Αλυκή νήσου Κω (των Κοινοτήτων Ασφενδίου και Πυλίου)

ΦΕΚ 1024 Δ/28.11.1997

ΖΟΕ Γύρα – Δημοσάρι Λευκάδας (Κοινοτήτων Πλατυστόμων, Βαυκερής,Νυδρίου και Δήμου Λευκάδας)

ΦΕΚ 1096 Δ/18.12.1997

  

ΖΟΕ Πάτμου (Δήμου Πάτμου), ΖΟΕ νήσου Πάτμου & τροποποίηση

ΦΕΚ 621 Δ/01.08.2001 και ΦΕΚ 991 Δ/27.11.2001

ΖΟΕ (Αγίου Όρους) περιοχή του Δήμου Σταγείρων – Ακάνθου Ν. Χαλκιδικής

ΦΕΚ 326 Δ/26.04.2002

ΖΟΕ (Παράκτιας Ζώνης) Δήμου Αλεξανδρούπολης και της τέως Κοινότητας Μάκρης (Ν. Έβρου) και έγκριση (ΣΧΑΠ) σχεδίου ανάπτυξης περιοχών Β΄ κατοικίας

ΦΕΚ 492 Δ/14.06.2002

Ειδικοί όροι & περιορισμοί δόμησης στην εκτός σχεδίου περιοχή του Δήμου Σίφνου νήσου Σίφνου και νήσου Κιτριανής Ν. Κυκλάδων

ΦΕΚ 668 Δ/05.08.2002

Καθορισμός χρήσεων γης και όρων & περιορισμών δόμησης σε περιοχή του Όρους Καλλίδρομου, Ν. Φθιώτιδος

ΦΕΚ 696 Δ/12.08.2002

ΖΟΕ νήσου Χίου (Δήμων Αμανής και Ομηρούπολης-τέως Κοινοτήτων Βολισσού και Σιδηρούντος)

ΦΕΚ 52 Δ/04.02.2003

ΖΟΕ Δήμων Μαστιχοχωρίων και Ιωνίας Ν. Χίου

ΦΕΚ 130 Δ/20.02.2003

ΖΟΕ νήσου Τήνου (Δήμου Τήνου, Δήμου Εξωμβούργου, Κοινότητας Πανόρμου νήσου Τήνου και των νησίδων Πλανήτης και Δρακονήσι Ν. Κυκλάδων)

ΦΕΚ160 Δ/27.02.2003

ΖΟΕ Μυκόνου

ΦΕΚ 243 Δ/08.03.2005

ΖΟΕ Μύρτου Δήμου Πυλαρέων Ν. Κεφαλληνίας Ιθάκης

ΦΕΚ 441 ΑΑΠ/16.09.200

 

Αξιοσημείωτο το γεγονός οτι ολόκληρα νησιά που απέκτησαν χωροταξικό με Ζ.Ο.Ε. (Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου) είναι μόνο τέσσερα (4) Η Σαντορίνη, Η Μύκονος, Η Ζάκυνθος και Η Σάμος. Ανάλογες κρούσεις σε μεγάλα νησιά όπως η Κώς, Η Χίος, Η Λέσβος, Η Ρόδος αντιμτωπιστηκαν απο τους ντόπιους ανάλογα...Τα χωροταξικά των Κυκλαδίτικων νήσων όπως είναι αναμενόμενο δεν έχει καθόλου απαγορεύσεις ανάπτυξης. Με μια απλή ανάγνωση των νομοσχεδίων για τα υπόλοιπα νησιά και μέρη βλέπει κανείς την σημαντική διαφορά στις περιγραφές. Ζώνες προστασίας υπάρχουν και σε άλλα σημεία αλλά πουθενά δεν απαγορεύεται τόσο αυστηρά η δόμηση, Πουθενά δεν υπάρχει τέτοια εξαντλητική απόσταση δόμησης απο ρέματα. Ήταν σαν να είπαν στην Σάμο, "εσύ μένεις έξω..." Ακόμα και δόλος να μην υπήρχε στην σύνταξη του χωροταξικού, έγινε με τόση προχειρότητα μη λαμβάνοντας υπόψη τις πραγματικές συνθήκες της Σάμου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το "βάφτισμα" του Κάμπου της Χώρας και του Μεσόκαμπου ως περιοχής γεωργικών προγραμμάτων ανάπτυξης με δυνατότητα δόμησης τα 20 τ.μ. Επιπρόσθετα η μη αναπροσαρμογή των ορίων οικισμών και σχεδίων πόλεως ακόμα μέχρι σήμερα έχουν περιόρισε το νησί και την ανάπτυξη του σε εξαιρετικό βαθμό. 

ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ;

Όλοι σχεδόν οι υποψήφιοι Νομάρχες και Δήμαρχοι μετά το 1995 είχαν στα προεκλογικά τους προγράμματα την αλλαγή του Χωροταξικού. Απο τότε μέχρι σήμερα καμία πρόοδος δεν έχει γίνει στο θέμα που πέφτει και στην πεισματική άρνηση του ΣτΕ να αναθεωρήσει τις αρτιότητες. Ο τωρινός Δήμαρχος Στ. Θάνος και ο Βουλευτής Π. Βαρδίκος ισχυρίζονται οτι αλλαγή μπορεί να προέλθει απο τον Γενικό Πολεοδομικό με τροποποίηση του χωροταξικού μπορεί να γίνει μέσα απο τη σύνταξη και εφαρμογή των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Γ.Π.Σ.). και τα ΣΧΟΟΑΠ (Μελέτη Σχεδίου Χωρικής και Οικιστικής Oργάνωσης Ανοιχτής Πόλης) με στόχο την ολοκληρωμένη και ισόρροπη κατανομή των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο γεωγραφικό χώρο και άρα τη δημιουργία συνθηκών αειφορικής ανάπτυξης. Αν και οι δύο λένε πλέον οτι κάτι τέτοιο είναι πολύ δύσκολο. Λένε επίσης οτι νέα μελέτη Μέσω του Γενικού πολεοδομικού μπορεί να γίνει αλλά κοστίζει 1 εκατομμύριο Ευρώ. 
Δεν γνωρίζω αν ο Π. Βαρδίκος το 1995 θα μπορούσε να αρνηθεί υπογραφή σε έτοιμο και ψηφισμένο προεδρικό διάταγμα. Μάλλον δεν χρειάστηκε καν υπογραφή Νομάρχη.
Το ποιός φταίει ίσως είναι άστοχο να το πιάσει κανείς αυτή την στιγμή. Αν και σίγουρα άτομα τα οποία συναίνεσαν ή είχαν πλήρη άγνοια τι πηγε να γίνει, είναι ακόμα και σήμερα εξέχοντα στελέχη της πολιτικής ζωής. Ακόμα και όσοι γνωμοδότησαν ειδικά ο Δήμος Πυθαγορείου απορώ 20 χρόνια μετά, πως δεν κατάλαβαν οτι για την περιοχή τους το Π.Δ. ισοδυναμούσε με εξόντωση. Εξοντωση αποτυπωμένη στην τραγική μείωση της τουριστικής κίνησης απο εκείνη την εποχή μέχρι σήμερα. Δεν υπάρχει ουτε μια χρονιά απο το 1992 που να έχει σημειωθεί αύξηση της τουριστικής κίνησης Αυτό έχει να κάνει αποκλειστικά με αποκοπή νέων επενδύσεων και την συνεχή απαξίωση-γήρανση των τουριστικών υποδομών.

Το βασικό είναι να αλλάξει άμεσα το χωροταξικό. Το σημαντικό είναι να αποφασίσει το νησί τι δρόμο θέλει να πάρει και ανάλογα να διαμορφωθούν και οι ζώνες οικιστικού ελέγχου και οι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΠΛΕΟΝ αυξήσεις στα όρια οικισμών και πόλεων καθώς και η ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ διάνοιξη δρόμων σε οικισμούς όπως ο Κεδρος, Βαρελλά...κτλ Ακόμα και μέσα στο σχέδιο πόλης Σαμίων υπάρχουν ¨δρόμοι υπό διαμόρφωση" που δεν ανοίχτηκαν ποτέ. 

Μια ρεαλιστική πρόταση είναι ίσως η εκπόνηση οικονομοτεχνικών μελετών μελετών που αποδεικνύουν τον εντελώς λανθασμένο χαρακτηρισμό ζωνών και σε συνδυασμό με το μέγεθος του κλήρου που καθιστά απαγορευτικό το όποιο σκεπτικό ανάπτυξης και έχει απαξιώσει ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του νησιού.

Ο Κόσμος πρέπει να μάθει τι αποφασίστηκε για αυτόν χωρίς αυτόν και η ενωμένη αντίδραση πρέπει να γίνει δεδομένο. Μερικές προτάσεις που πρέπει να διεκδικήσει η Σάμος και οι εκλεγμένοι πολιτικοί είναι οι εξής:

1. Αλλαγή Χαρακτηρισμού και συνεπώς δόμησης ορισμένων ζωνών ειδικά στις περιοχές Μεσόκαμπου, Πυθαγορείου, Κάμπου Χώρας.

2. Μείωση του ορίου κατάτμησης σε ορισμένες ζώνες όπως η Β και η Θ και εισαγωγή δυνατότητας κατασκευής τουριστικών καταλυμάτων σε βσικές ζώνες που τώρα απαγορεύεται.

3. Επαναχάραξη ζωνών καλλιεργειών και ζωνών προστασίας ώστε να αντιστοιχεί στα πραγματικά δεδομένα.

4. Επαναφορά δόμησης κοντά σε ρέματα με αλλαγή του απεχθούς 70 μ. σε ότι ισχύει στην υπόλοιπη Ελλάδα (20 μ ή λιγότερο)

Πρέπει να σημειωθεί για μην υπάρχουν παρανοήσεις οτι όποιος ιδιοκτήτης έχει καλλιέργειες και θέλει να τις διατηρήσει ακόμα και με αλλαγή του Χωροταξικού έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει και ακόμα και να τις επεκτείνει. 

Υ.Γ. Όπως ανέφερε ο Βουλευτής Π. Βαρδίκος σε τηλεφωνική επικοινωνία μας για το θέμα. "Η Ιστορία δείχνει οτι είμαστε άξιοι της μοίρας μας¨ Αν και αργοπορημένα, ¨Ώρα να αλλάξει αυτό.